ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

Το Σπουδαστήριο Λαογραφίας έχει μια μακρά πορεία 50 ετών στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι πρώτες ενέργειες για συγκρότηση Σπουδαστηρίου γίνονται ήδη από το 1965, όταν ο Καθηγητής της Έκτακτης -τότε- Έδρας της Λαογραφίας (Τακτικής από το 1969) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Κ. Σπυριδάκης και η επιστημονική βοηθός της Έδρας Μαίρη Μηλίγκου ξεκινούν τις προσπάθειες, σε ένα μικρό άδειο γραφείο στον ημιώροφο του κτηρίου της οδού Ιπποκράτους 33, αφενός για δημιουργία λαογραφικής βιβλιοθήκης και αφετέρου για τη συγκρότηση Αρχείου λαογραφικής ύλης.

Κυρίως από δωρεές συγκροτείται από το 1965 έως το 1971 ο αρχικός πυρήνας της βιβλιοθήκης του σημερινού Σπουδαστηρίου. Παράλληλα οργανώνονται μια σειρά αρχείων: α) Λαογραφικό Αρχείο, β) Αρχείο μικροφίλμ, γ) Συλλογή μουσικής ύλης, δ) Συλλογή Εγγράφων, ε) Φωτογραφικό Αρχείο, στ) Μουσειακή Συλλογή.

Το 1972 οι πολυετείς προσπάθειες του Σπυριδάκη δικαιώνονται και με ΦΕΚ στις 14 Απριλίου 1972 ιδρύεται και επίσημα το «Σπουδαστήριον Λαογραφίας μετά προσηρτημένης λαογραφικής συλλογής». Στο Σπουδαστήριο εντάχθηκαν τόσο η βιβλιοθήκη της Έδρας Λαογραφίας όσο και τα προαναφερθέντα αρχεία. Το 1987 το Σπουδαστήριο μεταφέρεται από το κτήριο της οδού Ιπποκράτους στο νέο κτήριο της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, στο χώρο, όπου λειτουργεί έως σήμερα.

Σήμερα το Σπουδαστήριο Λαογραφίας περιλαμβάνει περίπου 19.000 τόμους μονογραφιών καθώς και 399 τίτλους ελληνικών και ξένων επιστημονικών περιοδικών (3900 τόμοι περίπου).

Επιπρόσθετα το Σπουδαστήριο διαθέτει σημαντικότατες λαογραφικές συλλογές και αρχεία, τα οποία εντάχθηκαν στο «Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο», την ίδρυση του οποίου πρότεινε η Γ. Σ. του Τμήματος Φιλολογίας και ενέκρινε η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ αναμένεται και η δημοσίευση του ΦΕΚ από το Υπουργείο Παιδείας:   

1. Το Αρχείο Χειρογράφων Πρωτογενούς Λαογραφικής Ύλης, το οποίο αποτελείται από 4.000 περίπου χειρόγραφες συλλογές επιτόπιας έρευνας (fieldwork) με χρήση συγκεκριμένου ερωτηματολογίου, δεμένες σε τόμους (700 περίπου), που αριθμούν περισσότερες από 350.000 σελίδες. Στις συλλογές αυτές καταγράφονται όλες οι εκφάνσεις του λαϊκού μας πολιτισμού, όπως αφηγούνται ή περιγράφονται από τους πληροφορητές, χωρίς μεταβολές στο γλωσσικό ιδίωμα. Αποτελούν πολύτιμη πηγή μελέτης, έρευνας και αξιολόγησης των εθνικών στερεοτύπων των διαφόρων διαμερισμάτων της χώρας, δεδομένου ότι στις συλλογές είναι καταχωρημένα ανόθευτα και πηγαία τα επιχωριάζοντα εθνοχαρακτηριστικά. Η καταγραφή μάλιστα του υλικού πλαισιώνεται και τεκμηριώνεται από πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, που αποτελεί ένα πολύτιμο Αρχείο Φωτογραφιών. Αξίζει να τονίσουμε ακόμη την ύπαρξη γυάλινων πλακών που συνιστούν την πρώτη μορφή αρνητικού φωτογραφίας. Το Αρχείο αυτό είναι ψηφιοποιημένο και προσβάσιμο μέσω της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Πέργαμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.  

2. Η Λαογραφική Μουσειακή Συλλογή του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας, που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό αντικειμένων ευρύτατης ποικιλίας, προσφέρει με τη συλλεκτική στρατηγική με την οποία έχει συγκροτηθεί, την ευκαιρία για μια ειδολογική εκθεσιακή ανάπτυξη, σύμφωνα με τους σύγχρονους μουσειογραφικούς κανόνες, τους οποίους έχει θέσει ο επιστημονικός κλάδος της Μουσειολογίας, με συγκεκριμένο ορθολογικό σχεδιασμό της εκθετικής «αφήγησης» και χρησιμοποίηση του κατάλληλου τεχνικού εξοπλισμού. Η παρουσίαση αυτή είναι απόλυτα χρήσιμη διδακτικά, διότι παρέχει άμεσα προσιτή γνώση και εξοικείωση με την ποικιλία και παραλλαγή τύπων τεχνουργημάτων, οι οποίοι εκλείπουν πλέον από τη σημερινή πραγματικότητα. Επομένως, η ανάδειξη και αξιοποίησή τους στο πλαίσιο αυτού του σκεπτικού, αποτελεί καίρια συμβολή στο πανεπιστημιακό διδακτικό έργο. Το Αρχείο Χειρογράφων Πρωτογενούς Λαογραφικής Ύλης και η Λαογραφική Μουσειακή Συλλογή, επιλέχθηκαν και εντάχθηκαν στο ευρύτερο σχέδιο ψηφιοποίησης πολιτιστικού περιεχομένου του ΕΚΠΑ, στο πλαίσιο του έργου Β΄ ΕΠΕΑΕΚ “Εμπλουτισμός και αναβάθμιση Βιβλιοθήκης” μαζί με το Ιστορικό Αρχείο, τη Συλλογή Θεατρικών Προγραμμάτων, τη Συλλογή Μουσικής Βιβλιοθήκης Κ. Α. Ψάχου και αργότερα  τη Συλλογή Παπύρων, με σκοπό τη διάσωση και διατήρηση του υλικού των συλλογών, καθώς και την ανάδειξη και προβολή τους μέσω του Παγκόσμιου Ιστού. Η διαδικασία της ψηφιοποίησης έχει ολοκληρωθεί για τη Λαογραφική Μουσειακή Συλλογή (αντικείμενα, κοσμήματα, ενδύματα κ.λπ.) καθώς και για το μεγαλύτερο μέρος του Αρχείου Χειρογράφων Πρωτογενούς Λαογραφικής Ύλης και βρίσκονται ήδη στη διάθεση του κοινού μέσα από το Ολοκληρωμένο Σύστημα Ψηφιακής Βιβλιοθήκης “Πέργαμος” (http://pergamos.lib.uoa.gr/).

  Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη η ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης του Αρχείου Χειρογράφων Πρωτογενούς Λαογραφικής Ύλης μέσα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ», ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ 21.1 «Ψηφιακές Υπηρεσίες Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων», ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Β2 «Κάθετες πράξεις οργάνωσης, ανάδειξης και προβολής Ακαδημαϊκού Περιεχομένου».  

3. Αρχείο Εγγράφων του 18^ου, 19^ου και 20^ου αιώνα, σημαντικών τεκμηρίων για την πληρέστερη μελέτη του εθιμικού δικαίου και άλλων εκδηλώσεων του λαϊκού βίου, για τα οποία γίνονται τα τελευταία χρόνια διαδικασίες προληπτικής τους συντήρησης. 

4. Οπτικοακουστικό Αρχείο, που περιλαμβάνει το Αρχείο Μικροφωτογραφιών (microfilms), το οποίο αποτελείται από 13.700 μικροφωτογραφίες λαογραφικών κειμένων από το Αρχείο Παύλου Βλαστού και έξι χειρογράφων 17^ου – 19^ου αι., ύλης μαγικού κυρίως περιεχομένου (αντίγραφα, των οποίων τα πρωτότυπα  εναπόκεινται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης) 

5. Συλλογή μουσικής ύλης που αποτελείται από 200 και πλέον ηχογραφήσεις, σε ταινίες παλαιού μορφότυπου (μαγνητοταινίες), μουσικής δημοτικών τραγουδιών και 100 περίπου κασέτες με δημοτικά τραγούδια, αφηγήσεις παραμυθιών κ.λπ., συνθέτουν ένα άλλο τμήμα της ευρύτερης συλλογής του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας που συμπληρώνει την έρευνα και τη μελέτη του λαϊκού μας πολιτισμού. Επιπλέον, έχει ήδη αρχίσει να οργανώνεται από τον Σεπτέμβριο του 2008 και ένα πρωτότυπο Αρχείο Φωνών από κασέτες ήχου, μαγνητικές κασέτες εικόνας και ψηφιακούς δίσκους ήχου και εικόνας, με αφηγήσεις “λαϊκών” ανθρώπων. 

6. Αρχεία αυτοβιογραφιών και αφηγήσεων ζωής λαϊκών ποιητών, οργανοπαιχτών, χορευτών και τραγουδιστών, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή. 

7. Αρχεία αυτοβιογραφιών και αφηγήσεων ζωής μεταναστών, προσφύγων και Ελλήνων της διασποράς, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή.

 Το  «Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο»  θα εξυπηρετεί εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες στο αντικείμενο της Λαογραφίας, και τις εφαρμογές της στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού στην ελληνική κοινωνία και στην ελληνική διασπορά. Το  «Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο» θα προσφέρει παράλληλα υπηρεσίες διάθεσης υλικού τεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού, καθώς και αρχειακού υλικού, από τις αρχειακές συλλογές τις  οποίες διαθέτει και από ψηφιακή Τράπεζα Δεδομένων της οποίας η ενημέρωση συνεχώς θα εμπλουτίζεται.